EPDK tarafından görüşe açıldığı günden beri elektrik piyasasında derin tartışmalara sebep olan ve 1 Ocak 2018 tarihinde yürürlüğe girmesi planlanan Son Kaynak Tedarik Tarifesinin Düzenlenmesi Hakkında Tebliğ (Tebliğ) 20/01/2018 tarihli ve 30307 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Aylık limitinin bazı sektör uzmanları tarafından 100.000 kWh/Ay olacağı düşünülen tarife, beklenenin aksine 50 Milyon kWh/Yıl olarak yayınlandı ki bu aylık 4.166.666 kWh/ay olarak karşımızda çıkmaktadır.
Son Kaynak Tedarik Tarifesi Nedir?
Basit bir anlatımla yıllık tüketiminiz EPDK tarafından belirlenen limitin üzerinde olması durumunda belirlenen tarih itibari ile tarifeniz sanayi ya da ticarethane olsa da ulusal tarifeden fiyatlandırılmayacağınız anlamına gelmektedir. Bu aşamadan sonra Son Kaynak Tedarik Tarifesinden enerji almak zorundasınız. Artık saatlik tüketimleriniz ile EPİAŞ’da gerçekleşen saatlik fiyatların çarpımı ile faturanız oluşacak demektir.
Daha detaylı anlatmak gerekirse bir günde 24 saat bulunmaktadır. Otuz gün çeken bir ayda 24 X 30 =720 saat vardır. 720 saatlik tüketiminiz 720 saatin her biri için oluşan farklı fiyatlar ile çarpılacak ve üzerine tedarikçinizin komisyonu eklenerek aktif enerji bedeliniz belirlenecektir. Elbette yine dağıtım veya iletim bedellerine ek olarak vergi ve fonlar eklenecek, böylelikle faturanız oluşacaktır. Bu noktada saatlik tüketimler ile saatlik fiyatların kontrol edilmesi önem arz etmektedir. Bu sebeple SKTT müşterisi olan herkes faturası ile beraber saatlik tüketimlerini tedarikçisinden talep etmesi onemli hale gelmiştir. Saatlik tüketimler, bir sonraki teklif toplama döneminde de enerji tedarik firmalarından teklif toplayabilmek adına önemli bir veri olacaktır.
İlgili tebliğde ise tanım; Serbest tüketici niteliğini haiz olduğu hâlde elektrik enerjisini ikili anlaşmalarla temin etmeyen tüketicilere, elektrik enerjisi tedariki olarak yer almaktadır. Gelin bu ifadeyi birlikte anlamaya çalışalım. “Serbest tüketici niteliğini haiz olduğu hâlde” bu ifade, EPDK tarafından her yıl belirlenen serbest tüketici limitini geçen bir elektrik abonesini kast etmektedir. Abone grubu, Sanayi, olabileceği gibi ticarethane de olabilir.
Birinci koşulu tamamlayıp serbest tüketici limitini geçtik. Şimdi gelelim ikinci koşula; “elektrik enerjisini ikili anlaşmalarla temin etmeyen” yani özel bir elektrik tedarik şirketi ile ikili anlaşma imzalamayan kişilerin kullandığı elektrik enerjisi kastedilmektedir. Yani siz serbest tüketici limitini geçiyorsanız ve özel bir tedarik şirketi ile anlaşma imzalamazsanız son kaynak tedariki’ne dahil olursunuz.
Bu durum iki türlü olabilir. İlki, özel bir tedarik şirketi ile çalışırken sizin iradeniz ile veya sizin iradeniz dışında özel tedarik şirketinin sizi portföyünden çıkarması durumu ile oluşabilir. Bir diğer son kaynak tedariki ise yeni tebliğden sonra ortaya çıkmıştır. Eskiden serbest tüketici limitini geçseniz bile avantajlı fiyat bulamadığınızda K1 (Kategori 1) Portföyü dediğimiz EPDK tarafından regüle edilen, sizlerin bildiği isimle TEDAŞ tarifesine geçiyordunuz. Artık yıllık 50 Milyon kWh tüketimi geçiyorsanız K1 (Kategori 1) Portföyünde (Eski ismi ile TEDAŞ’a) regülen edilen ulusal tarifeden enerji alamayacaksınız demektir.
Burada ikili anlaşmanın mevzuatsal açıklamasını da belirtmekte fayda bulunmaktadır.
*İkili anlaşma: Gerçek ve tüzel kişiler arasında özel hukuk hükümlerine tabi olarak, elektrik enerjisi ve/veya kapasitenin alınıp satılmasına dair yapılan ve Kurul onayına tabi olmayan ticari anlaşmaları ifade eder.
Tebliğ’de bir de son kaynak tüketici grubu diye bir ifade var. Bunu da siz elektrik kullanıcılarının anlayacağı şekilde basitleştirerek anlatalım. Resmi ifade aşağıdaki gibi olmakla beraber mevcut durum için bunun en basit tanımı bir önceki yıl toplam tüketiminiz 50 Milyon kWh ve üzerinde ise, siz son kaynak tüketici grubuna girdiğinizden emin olabilirsiniz. Bu tüketimin altında olanlar ise düşük tüketimli tüketicilerdir. Düşük tüketimli tüketicilere son kaynak tedarik tarifesi olarak, ilgili dönemde serbest tüketici niteliğini haiz olmayan tüketiciler için onaylanmış perakende satış tarifesi uygulanır. Düşük tüketimli tüketiciler için onaylanan son kaynak tedarik tarifesi, ilgili tüketicinin serbest tüketici hakkını kazanması ile başlar ve tüketici herhangi bir tedarikçi ile ikili anlaşma yapıncaya, serbest tüketici hakkını kaybedinceye veya yüksek tüketimli tüketici grubuna dâhil oluncaya kadar devam eder.
Son kaynak tüketici grubu: Son kaynak tedariki kapsamında enerji tüketen tüketicilerin Kurul tarafından belirlenecek kriterlere göre iki ayrı gruba ayrılması sonucu ortaya çıkan yüksek tüketimli tüketiciler ile düşük tüketimli tüketicilerden oluşan tüketici gruplarını ifade edilmektedir.
(SKTT) Son Kaynak Tedarik Tarifesi Kapsamı ve Unsurları
Burada önemli olan iki unsur bulunmaktadır. Birincisi (Yüksek tüketimli tüketiciler) 50 Milyon kWh’i geçtiği için bu maliyete katlananlar ve diğeri özel bir tedarik şirketinden elektrik alırken portföy dışında kalıp bu maliyete katlananlar olarak düşünebilirsiniz. Bu sene EPDK Kurul kararı ile Son Kaynak Tedarik Tarifesi limitini (SKTT) yıllık 50 Milyon kWh olarak belirlemiştir. Bu limit her sene EPDK Kurul’u tarafından belirlenecektir. Yani bu sene 50 milyon iken seneye 12 milyon olma ihtimali bulunmaktadır.
Güncelleme: Son Kaynak Tedarik Tarifesi Limiti, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun 18/10/2018 Tarihli ve 8135 Sayılı Kararı ile 2019 yılı için 10 Milyon kWh, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun 30/09/2019 Tarihli ve 8861 Sayılı Kararı ile SKTT Limiti 2020 Yılı için 7 Milyon kWh olarak belirlemiştir. Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun 22/10/2020 Tarihli ve 9636 Sayılı Kararı ile SKTT Limiti 2021 Yılı için 7 Milyon kWh olarak belirlenmiştir.
Serbestleşen elektrik piyasalarında Son Kaynak Tarifesi bulunmaktadır ve EPDK bu kararı sağlıklı bir elektrik piyasası olması adına almakta geç bile kalmıştır. Bazı tüketiciler, elektrik fiyatlarının ucuz olduğu aylarda özel elektrik tedarik şirketi ile çalışırken, maliyetlerin yükseldiği aylarda Görevli Tedarik Şirketi’nin K1 (Kategori 1) Portföyüne ( Eski adı ile TEDAŞ) dönerek Görevli Tedarik Şirketlerine maliyet oluşturmaktaydılar. Özel elektrik tedarik şirketlerinin aboneleri bu tip operasyonlara teşvik etmesi ve bunun giderek yaygınlaşan bir durum haline gelmesi tüketim talebinin planlamasında sıkıntılar oluşturduğu gibi görevli tedarik şirketlerinin faaliyetlerinde de aksaklıklara yol açıyordu.
Burada bizlerin bilmesi gereken en önemli unsur eninde sonunda bir gün belirlenen limitin 50 milyonun altına inecek olmasıdır. Gazetelerde SKTT’nin sanayicilere ucuz elektrik sağlayacağı, bunun rekabeti arttıracağı yönünde çıkan haberleri gülümseyerek izledik. Son kaynak tarifesinin alışık olduğunuz fiyatlardan yaklaşık %15 zamlı olacağı düşünülmektedir. Zaten yönetmelikte de fiyat (PTF (Piyasa Takas Fiyatı) + YEKDEM ( Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Destekleme Mekanizması) ) * KBK (1.128) şeklinde formülize edilmiştir.
Aylık PTF ve YEKDEM Bedellerinin üzerine bir de makul kar eklenmektedir. Makul kar ise %12,8 olarak belirlenmiş. Bu bedel de EPDK Kurul Üyeleri tarafından yıllık olarak belirlenmiştir. Yani gelecek sene bu oran da değişebilir. Bu durum şirketlerin maliyetlerini belirlemede, bütçe planlamalarında, üretim maliyeti belirsiz olan ürünlerin satış fiyatlarının belirlenmesinde sorun çıkarabilecek gibi görünmektedir.
Güncelleme: KBK, Enerji Piyasası Düzenleme Kurulunun 18/10/2018 Tarihli ve 8136 Sayılı Kararı ile 2019 yılı için 1.0938 olarak belirlendi. KBK, 2020 yılı için değiştirilmeyerek 1.0938 olarak belirlendi. KBK, 2021 yılı için değiştirilmeyerek 1.0938 olarak belirlendi
Burada en ilginç olan şey ise işletmenize gelecek faturalardaki birim fiyatların her ay değişecek olmasıdır. PTF (Piyasa Takas Fiyatı) her gün ve her saat için ayrı ayrı hesaplanarak gerçekleşen fiyatlardır. Bununla birlikte YEKDEM bedelleri de uzlaştırma kesinleştikten sonra sonra her ayın 15’inde açıklandığı için tahmini olarak fatura edilecektir. Yani iki faturanız olacak. İlk faturanız tahmini olacak sonraki faturanız uzlaştırma yapılıp fiyatlar netleştirdikten sonra belirlenecektir. Bir diğer yöntem yine eskisi gibi tek fatura düzenlenerek bir sonraki faturada eksik ya da fazla tutarın güncel faturalardan mahsup edilmesidir.
Bu, şu demektir ki artık son kaynak tedarik tarifesine giren her şirketin bu konuda uzman desteği alması neredeyse zorunluluk haline gelmiştir.
Son Kaynak Tedarik Tarifesi Limiti Nasıl Hesaplanır?
Bu Limiti EDPK belirlemeketedir. İlk kez yüksek tüketimli tüketici grubuna dahil olan tüketiciler için bir önceki (2017 yılı içinde bu limiti geçtiyseniz) takvim yılında veya içinde bulunan yılda (örneğin 2018 yılında) 50 Milyon kWh tüketimi geçerseniz SKTT ( Son Kaynak Tedarik Tarifesi) kapsamına girersiniz. Bu durumda 1 Nisan 2018 tarihi itibari ile bu faturalarınız SKTT kapsamında gelecektir.
Neden Son Kaynak Tarifesi Getirildi?
Çimento, demir-çelik ya da OSB gibi büyük elektrik tüketicilerinin özel tedarikçiler ile görevli tedarik şirketleri arasında gidip gelmelerinin getirdiği planlama sıkıntıları kadar, son dönemde elektrik piyasasında yaşanan sıkıntılardan dolayı büyük sanayicilerin birçoğunun indirimsiz tarifeye geçmesinin sisteme getirdiği yük sebebi ile bu uygulamaya geçilmiştir. Bununla birlikte elektrik piyasasında maliyet bazlı fiyatlandırma noktasında taleplere karşılık karşımıza çıkan tarifedir. SKT Tarifesi, üretim kaynakları açısından dışa bağımlığın yüksek olduğu bir piyasada üretim maliyetlerinin altında enerji tedarikinin daha fazla sübvanse edilemeyeceği zamanlamada hayatımızın bir gerçeği olarak karşımıza çıkmıştır. Büyük tüketimi olan abonelerin artık bir piyasa katılımcısı gibi elektiriği profesyonelce piyasadan alması gerekmektedir. Bu değişiklik piyasanın serbestleşmesi adına yapılmış büyük bir adımdır.
İşin En Çarpıcı Yanı Nedir?
İlgili tebliğin aşağıdaki bölümü okununca PTF’nin (Piyasa Takas Fiyatı) ağırlıklı ortalaması alınacak gibi görünüyor. Bu şu demek; bugün olmasa bile ilerde SKTT limiti düştüğünde bu kapsama girerseniz artık sizde elektriği profesyonelce kullanmalı ya da bu konuda bir destek almanız gerekecektir. Son Kaynak Tarifesine girdiğinizde alışık olduğunuz düzen komple değişecektir.
- Aşağıdaki bölüm Son Kaynak Tedarik Tarifesi tebliğinden alıntıdır.
(5) Yüksek tüketimli tüketiciler için son kaynak tedarik tarifesi her tüketici için fatura dönemi bazında farklı olmak üzere aşağıdaki eşitlik (1)’e göre hesaplanır:
SKTTd = (PTFd + YEKDEMd) x KBK (1)
SKTTd : d fatura döneminde ilgili yüksek tüketimli tüketici için belirlenen son kaynak tedarik tarifesini,
PTFd : d fatura dönemi için organize toptan satış piyasasında gerçekleşen ağırlıklı ortalama günlük piyasa takas fiyatlarının ortalamasını,
YEKDEMd : d fatura dönemi için eşitlik (2)’ye göre belirlenen YEKDEM birim bedelini,
KBK: Kurul tarafından belirlenen katsayıyı,
Son Kaynak Tarifesine Kapsamında Olan Aboneler Ne Yapmalı?
Bu aşamadan sonra SKTT kapsamında olan şirketler bu konuda uzman profesyonelleri barındıran bir danışmanlık firmasından danışmanlık almaları gerekmektedir. Zira gerçekleşen fiyatları takip etmeyip size gönderilen faturaları kontrol etmezseniz maliyetleriniz olası hatalar sebebi ile daha da artabilir. Üç beş bin TL parayı bile birisine verirken, hem veren hem alan parayı sayar ve bu gayet normal karşılanır. İşletmenize ait elektrik aboneliğinizde bir milyon TL üzeri elektrik faturasını öderken düzenlenen faturanın doğruluğundan emin olmak istersiniz. Bunu para saymak olarak gibi düşünebilirsiniz. Uzman olmayan kişilerin bunu yapması oldukça zor olacaktır. Artık PTF’yi ve YEKDEM’i takip etmeli; bunları bütçe öngörüleriniz için yorumlayabilmelisiniz.
Sonuç
Son Kaynak Tarifesi kapsamında yüksek tüketici limitini aşıyorsanız alışık olduğunuz faturalandırma şekillerini ve tutarlarını unutmanız gerekecek. Yeni dönemde SKT tarifesi tüketiciler tarafından anlaşılana kadar olas mağduriyetler ve elektrik aboneleri için yeni sorunlar oluşacaktır.
Türkiye, son yılların en kurak kışlarından birini yaşamaktadır. Kuraklık nedeniyle Türkiye’nin en önemli barajları Keban, Karakaya ve Atatürk’te su seviyeleri düşmüştür. Doğalgazdan elektrik üreten santrallerin durumu oldukça kötü bir hale gelmiş bulunmaktadır. Döviz artmakta ve ilerleyen dönemde de artmaya devam edecek gibi görünmektedir.Mevcut durum önümüzdeki dönemde PTF’nin (Piyasa Takas Fiyatı) Türkiye Elektrik Piyasasında rekor kırması için gerekli koşulları sağlayabilecek kapasiteye fazlasıyla sahip olduğunu göstermektedir. Bu bağlamda limiti aşan elektrik abonelerinin 2018 yılındaki maliyetleri tahminlerinin üzerinde olacak gibi görünmektedir.
Son kaynak tarifesinin serbestleşme amacı güden elektrik piyasalarında önemi her geçen gün artacak ve bundan kaçış olmayacaktır.