Tüm işletmeler serbest piyasadan elektrik alarak işletmelerinin elektrik giderlerini düşürmeye çalışıyorlar. Ancak 2017 yılında alışık olduğumuz indirim oranlarını bulamadığınız gibi birçok tedarikçi de size teklif vermek istememiş olabilir. 2018 yılının 2017’den de kötü olacağını düşünerek size elektrik piyasasında meydana gelen olayları aktarmak istiyoruz.
*Bu yazı 2017 Aralık ayındaki gelişmeler göz önüne alarak yazılmıştır. Dolayısı ile değerlendirmeler bu tarihten öncesine aittir.
Herkes elektrik konusunda bir şeyler söylediği gibi medya da kaynağı belli olmayan ama oldukça iddialı söylemler çıkıyor. Bunların bazıları da ciddi yayın organlarında çıktı. Dolayısı ile durumu şaşkınlık ile izliyorum. Enerji Tüketicileri Dernek Başkanı olmam sebebi ile kamuda üst düzey görüşmeler yapabiliyoruz ve bu haberler sorgulandığında gerçeklerden çok uzak olduğunu rahatlıkla söyleyebilirim. Dolayısı ile okuduğunuz haberleri sorguladıktan sonra dikkate almanızı öneriyorum.
Gelin son dönemde elektrik piyasasındaki başlıca sıkıntıları başlıklar ile konuşalım.
Son Kaynak Tarifesi Konusu
Son dönemde sanayi tarifesinin kalkacağı herkesin serbest piyasadan pazarlık yöntemi ile elektrik alacağı söyleniyordu. Son Kaynak Tedarik Tarifesinin geleceği ve mevcut sanayi tarifesinin en az %15 artacağı gerekçesi ile bazı işletmeleri ulusal elektrik tarifenin üzerinden fiyatlar ile anlaşmaya ikna ettiler. İşletmelerin yeterince piyasayı takip etmemesi sebebi ile avantaj sağlanacağı yerde zarar edeceklerini düşünüyorum. Son Kaynak Tarifesinin çıkma ihtimalini zayıf bulmakla beraber çıkan tebliğ taslağının hangi tüketim grubunu etkileyeceğine ilişkin pek fazla bilgi yok. Yüksek ve düşük tüketim limitlerine ilişkin şehir efsaneleri dolaşsa bile resmi makamlarda bu konuda kesinlikle bir rakam vermediklerini söyleyebilirim.
Tarifeye Zam Gelmesi Konusu
Elektrik piyasasındaki fonsuz tarifeleri incelediğimizde 2015 yılından beri herhangi bir zam yapılmadığını aşağıdaki tablodan görebilirsiniz.
Ancak geçmişi hatırlarsanız gazetelerde buna rağmen zam yapıldığı haberleri çıktı. Şu bir gerçek ki elektrik şirketlerinin maliyetleri her geçen gün artıyor. Ticaretin olması için alıcı ve satıcının kar etmesi beklenir. Satıcının maliyetleri devletin belirlediği satış fiyatını aşmışsa lisans sahibi elektrik şirketinin elektrik satmak istememesi gayet doğal bir tepkidir. Dolayısı ile lisans sahibi elektrik şirketlerinin zam istemesi de doğal bir durumdur. Özel elektrik şirketlerinin özellikle OSB’lere indirimli elektrik satmak istememesini komplo teorisine bağlamasını gerçekçi bulmuyorum. Ne olacak yani OSB indirimli elektrik kullansın diye özel elektrik şirketleri zarar mı etsin? Siz zararına mal satıyor musunuz?
2018 yılı tezgah üstü piyasalarında (lisans sahibi elektrik şirketlerinin bir birine elektrik sattığı piyasalarda) elektriğin satış fiyatı oldukça yüksek seyrediyor. Eğer bazı elektrik şirketleri gibi işletmeleri tarifenin üzerinde fiyatlar ile elektrik satmaya ikna edemiyorlarsa; elektrik satmak istememeleri beklenen bir sonuç olmalıdır.
Doğalgaz piyasasında da benzer bir durum var. EPDK’nın uzun süredir zam yapmaması sebebi ile sektör sıkışmış durumda. Bunun üstüne birde BOTAŞ, elektrik üreten doğalgaz çevrim santrallerine vereceği doğalgazda kısıntıya giderek bir de tesislere uygulanan fiyat tarifesini de yükseltti. Buda elektrik fiyatlarını arttıran bir unsur olarak sektörde yerini aldı.
YEKDEM Maliyeti
Yenilenebilir enerjiden elektrik üreten santrallerine verilen destek sebebi ile bundan yararlanmak isteyen elektrik üreticilerinin sayısı her geçen sene artıyor. Bunun dışında döviz kurunun artması da Yekdem’in dengesini bozan unsurlardandır. Döviz kurunun yükselişte olması da lisans sahibi elektrik şirketlerini endişelendiren konulardandır. Birde Yekdem’in ön görülemiyor olması konuyu tam bir karmaşa haline getiriyor. Yekdem öyle bir konu ki dokunduğu herkesi sıkıntıya sokuyor.
Sonuç
Enerji piyasasında fokurdayan bir kazan var. Bu kazan ya siz tüketicileri ya da size elektrik satan lisans sahibi elektrik şirketlerini sıkıntıya sokacak. Bir üçüncü seçenek ise hep beraber yanacağız. Elektrik kullanıcılarının acele ile karar vermelerini doğru bulmuyorum. Bence en azından 1 Ocak’da meydana gelecek piyasa gelişmelerini görmek lazım. Biz danışmanlığını yaptığımız birçok şirkete özel elektrik şirketinden çıkarak ulusal tarifeye geri dönmelerini tavsiye ettik.
Ekim 2016 4. Çeyrek Elektrik tarifesine göre sanayi tarifesi indirimsiz elektrik fiyatı 0,205219 TL’dir. Birçok şirket ya belirttiğim ulusal tarife fiyatından ya da daha yükseğine indirimli elektrik anlaşması yaptı. Eğer işletmenizde üç vardiya çalışıyorsanız ve gece tüketiminiz (Saat 22:00 ile sabah 06:00 arası) toplam tüketiminize göre %30’un üzerine çıkıyorsa, çok zamanlı tarifeye geçerek elektrik kullanmalısınız. Üç zamanlı elektrik tarifesine geçtiğinizde ortalama birim fiyatınız 0,19900 TL’ye kadar düşebilir. Şu anda size hiçbir elektrik şirketi ocak ya da şubat başlangıçlı böyle bir fiyat veremez. Şu anda bu avantajı devlet indirimsiz tarife üzerinden size sağlıyor. Üstelik ne taahhüt ne de fiyatı değiştirecek eskalasyon maddeleri var. Bu imkan dururken gidip yüksek fiyatla elektrik alan işletmelerin bu fırsatı göremediklerini söyleyebiliriz.
Lisans sahibi elektrik şirketlerini ile yakın ilişkileriniz olabilir. Bu şirketlerden dost edinmiş de olabilirsiniz. Ancak bu kişilerin size mal satarak para kazanma gayretinde olduklarını unutmamalısınız. Eskilerin dediği gibi “Kontrol itimada, itimat kontrole mani değildir” Dolayısı ile söylemleri ve haberleri sorgulamadan karar vermeyin.
Zam konusuna gelecek olursak; elektrik ve doğalgaza zam ihtiyacı olduğu çok açık. Elektrik piyasasına %15 zam yapılması sektöre nefes aldıracağı bir gerçek. Ancak böyle bir zammın yapılması realitede pek mümkün değil. Ekonomi zaten zorda iken elektrik ve doğal gaza zam yapılması seçimin ayak seslerinin duyulduğu şu günlerde oldukça iddialı bir durum olacaktır. Tek haneli zam için üst düzey bürokratların ikna edilmeye çalışıldığını biliyoruz. Benim şahsi fikrim 2018 geneli için düşünüldüğünde zam olmayacağı yönündedir. Bu düşünceye birilerinden bir şey duyarak ulaşmadığımı söylemeliyim. Bu benim kişisel ön görümdür. 2017 yılında da zam gelmeyeceğini söylediğimizde (o zamanda zam beklentisi vardı) bu ön görü çok destek bulmamıştı.
Son olarak işletmelere önerimiz elektrik kullanımınız 24 saate yayılmış ise hiç durmadan indirimsiz olan ulusal elektrik tarifeye dönmeniz olacaktır. OSB’lerin çok zamanlı tarife için işletmelere izin vermediklerini duyuyoruz. OSB’ler kar amacı gütmeyen kuruluşlardır. EPDK’dan lisans almış OSB’ler EPDK hükümlerine uymakla yükümlüdür. Siz tek zamanlı sanayi tarifesi kullanmak istediğinizde de çok zamanlı sanayi tarifesinden elektrik kullanmak istediğinizde de bunu işleme almak zorundadırlar. Bu konuda şikayetler alıyoruz. Sorun yaşayan işletmeler bize ulaşabilirler. 2018 yılı hem tüketiciler hem lisans sahibi elektrik şirketleri için oldukça zor bir yıl olacaktır. Bilinçli tüketici, basiretli tüccar olmaya gayret etmenizi tavsiye ediyoruz.
Bülent Çebin
AFA Danışmanlık Kurucu Ortak / Enerji Tüketicileri GEnel Başkanı
Fonsuz Tarife: Vergi ve fonlar hariç diğer bedellerin toplamına fonsuz tarife denir. Aktif enerji ile dağıtım bedelinin toplamından oluşur.
Tarife Ortalaması: Elektrik piyasasında tarifeler yılda dört kez (1 Ocak, 1 Nisan, 1 Temmuz ve 1 Ekim) yayınlanır. Dört tarife alınarak o tarife yılına ait ortalama bulunur.