Günümüz iş dünyasındaki gelişmelere paralel olarak maliyet ve bütçeleme bilgilerinin yöneticilerin anlayabileceği şekilde hazırlanması ve yönetim kararlarında daha etkin kullanılması şirketler açısından kaçınılmaz hale gelmiştir. Bu kapsamda, maliyetlerin en doğru şekilde hesaplanmasını sağlayan, maliyetler ile iş süreçleri arasındaki sebep-sonuç ilişkilerini en iyi şekilde ortaya çıkaran, maliyetlerin daha iyi yönetimine imkan veren ve gelişmiş ekonomilerde klasik maliyet sistemlerinin yerini almış olan maliyetlendirme yöntemlerini kullanan firmalar, rakiplerine oranla kendilerine birçok stratejik avantaj sağlayabilmektedir.Bu yazımızda, elektrik konusunda uzmanlığımıza göre maliyet düşürme tekniklerini anlatacağız. Bunu yaparken herhangi bir tasarruf cihazı taktırmanıza gerek olmadığı gibi fiziksel bir değişik de yapmanıza da gerek olmamaktadır.
Türkiye’de maliyet düşürmek denildiğinde çoğu firmanın yaptığı personel giderlerinden tasarruf etmek anlaşılmaktadır. Ancak bu çok sığ bir düşünce olup işletmelerin kolaya kaçması ve çalışanlarına hiç saygı göstermediğinin bir göstergesidir. Bu uygulamayı tercih eden şirketlerde çalışanların şirkete olan sadakatinin ciddi şekilde azaldığı gözlemlenmiştir.
Bu uygulamayı yapan şirketleri maliyet muhasebesine pek fazla hakim olunmadığı ve birim maliyetler içerisinde personel giderlerinin ne kadarlık bir pay aldığı konusunun pek bilinmediği de ortaya çıkmaktadır.
Maliyet, bir ünite malın (veya daha fazla) elde edilmesi için harcanan üretim faktörleri (emek, sermaye, toprak) toplamına denir. Bir işletmenin ürettiği mal ve hizmetler için katlanılan maliyetin genelde iki kaynağı bulunmaktadır. Bunlardan birincisi değişken giderler, ikincisi sabit giderlerdir. Bu iki gider türünün, üretilen mal birimine düşen payına ortalama maliyet denilir. Bir işletmede en son üretilen birimin maliyetine marjinal maliyet adı verilmektedir.
Maliyet analizi de bir malın veya hizmetin maliyetinin belirlenmesini, incelenmesini sağlayan bir analiz, hesaplama işlemidir.
Neden Maliyet Analizi Yapmalıyız?
Maliyetlendirme, firmaların stratejik planları ile bütçeleri arasındaki bağlantıyı güçlendirmeyi ve harcamaların önceliklendirilmesi sürecine yardımcı olmayı amaçlamaktadır.
Elektrikte Herhangi Bir Maliyete Katlanmadan Faturalar Nasıl Düşürülebilir?
Öncelikle Doğru Şekilde Elektrik Satın Alması Yapmalısınız
Sanırım birçok şirket artık özel bir şirket üzerinden elektrik alımı yapıyor ya da yaptığını sanıyor. Böyle diyorum çünkü bu konuda o kadar büyük hatalar yapıldığını görüyoruz ki sanılanın aksine ortada hiçde ideal bir ortam yok. Dünyanın en büyük markalarından birinin yanlış tarife üzerinden elektrik satın almasına çıktığı için bir yılda oluşan hatanın maliyeti 2 Milyon TL olarak hesaplanmıştır. Genelde birçok şirket elektrik satın almasını sandalye, masa ya da domates biber alır gibi yapmaktadır. Bu büyük bir yanlıştır. Günümüzde halen bu şekilde işletmeler bulunmaktadır. Ancak beni en çok rahatsız eden, kültür yuvası olması gereken üniversitelerin bu konuda en kötüler arasında yer almasıdır. Çoğunun dünyadan haberi yok ya da umurlarında değil gibi davranıyorlar. Çoğu zaman ihaleye çıkışları bir bakkalınkinden farklı olmuyor.
Lisans sahibi elektrik şirketlerinin sizin maliyetinizi çıkarabilmesi için detaylı bilgilerin ihale aşamasında isteklilere verilmesi gerekir. Ayrıca imzalanacak sözleşmelere çok dikkat edilmeli satır aralarına saklanan gizli maliyetler gözden kaçırılmamalıdır. Geçmişe dönük örnek vermek gerekirse sıfır bakiye; şimdilerde yekdem, eskalasyon maddeleri sözleşmeden sonra sizin maliyetlerinizi ciddi şekilde negatife çeviren unsurlardır. Eğer elektrik sektörü ile hiç alakanız yoksa profesyonel bir destek almanızda fayda olacaktır. İyi bir şirket ile çalışmanız durumunda bunun için ödediğiniz paranın karşılığını kesinlikle alırsınız. Örn: Ayda 2 milyon TL fatura ödeyen bir şirketin elektrik alımı ihalesine sonradan yaptığımız etki ile bir yıllık kazancında bizim etkimizle yaklaşık 500.000 TL avantaj sağlanmıştır. Yine büyük bir otel zinciri 2017 Nisan ayı içerisinde kayıp kaçak hariç fiyat teklifi istiyordu ve tekliflerde PSH Bedeli ve ÖBB kabul etmeyeceğini belirtmiş. Belki biliyorsunuz; bu bedellerin faturadan kalkması bir seneden fazla oluyor. Kendilerine durumu izah etmeye çalıştık ancak satın alma direktörü işi o kadar iyi biliyormuş ki bize dinlemek bile istemedi. Biz kimiz ki koskoca direktöre elektrik konusunda öneride bulunacağız? Tedavi için önce kişinin hastalığını kabul etmesi gerekir. Kendisine sorsanız Türkiye’nin en iyi satın almasını yapıyordur.
Enerji Faturaları Üzerinden Şirketinize Tanınmış Haklardan Haberdar mısınız?
Elektrik giderlerinden sürekli şikayet ederiz ancak devletin işletmeniz için sağladığı imkanlardan haberdar olmayabilirsiniz. Bu durumun size bir maliyeti olacağı açıktır. Ülkemizde herkesin herşeyi çok iyi bildiği düşünüldüğünde bu gibi fırsatlar araştırılmadan göz ardı ediliyor. Örnek vererek açıklamak gerekirse seracılık faliyeti ile uğraşan bir işletme aslında tarımsal sulama tarifesinden faydalanabilecekken bu hakkından haberdar olmadığı için ticarethane tarifesinden elektrik kullanarak daha fazla para ödemek zorunda kalmıştır. Yine soğuk hava depolarının elektrik faturalarında avantajlar vardır. Ancak bunlar yatırım aşamasında sunulan destekler ile alakalı değildir. İşletmeye başladıktan sonra yani elektrik kullanmaya başladığınızda bu haktan yararlanırsanız fatura altında yaklaşık %3 daha az ödersiniz. Yine Turizm işletme ve yatırım belgeli tesislerde devlet enerji desteği öder. Ancak bu ödenekler yanlış hesaplanmaktadır. Ancak detayları bilmeyen işletmeler uğradığı veya uğrayacağı zararları bilmemektedir.
Doğru Tarifeden mi Elektrik Kullanıyorsunuz?
Elektrik piyasasında ciddi değişiklikler oldu ve olmaya devam ediyor. Ancak anlayış halen 20 yıl öncesi gibi devam ediyor. Geçenlerde bir sanayici ile görüştüm Çift Terimli Sanayi tarifesinden elektrik kullanıyor ve bundan avantaj sağladıklarını iddia eden bir teknik müdür ile konu hakkında tartıştık. Kendisi avantaj olduğu iddiasına devam ederken bunu belgelere dayandıramadı. Ancak yapılan hesaplama ve analizler kendisi ile paylaşıldığında Çift Terim Sanayi yerine Tek Terim Sanayi kullanmanın kendisine sağladığı avantajı görmüş oldu. Bir diğer husus ise tek zamanlı veya çok zamanlı elektrik kullanımıdır. 1 Nisan 2017 tarifesi üzerinden konuşursak üç vardiya çalışan (Baz Yük Çeken) bir işletmenin ortalama birim fiyat yaklaşık 0,199 kr’dur. Son dönemde işletmelere sunulan indirimler o kadar düştü ki %2-3 teklif ediyorlar. Eğer üç vardiye çalışıp baz yük olarak elektrik çekiyorsanız %3 ile anlaşma yaptığınızda indirim almış olmazsınız. Sadece indirim aldığınızı sanırsınız. Ayrıca Çift Terimli Tarife için yanlış belirlenen sözleşme gücüde sizi ya zarar ettirir ya da sağlayabileceğiniz faydayı azaltabilir.
Faturanızı Doğru Şekilde Kontrol Ediyor musunuz?
Tahmin ediyorum ki işletmelerin %90’ı faturasını doğru şekilde kontrol etmiyor. Çok büyük sermayelerin yer aldığı ve çok ciddi kariyerlere sahip yöneticilerin çalıştığı elektrik sektöründe meydana gelen hataların çokluğunu biliyor olsaydınız belki de geceleri rahat yatamazdınız. Bilindiği üzere cehalet mutluluktur. Dolayısı ile siz meydana gelen hataların farkına varamadığınız için mağdur olduğunuzu bile anlamazsınız. Örn. 2017 senesi içinde çok büyük bir kuruluş bize bir fatura göndererek incelememizi istedi. Sadece bir faturada yanlış birim fiyattan fatura kesilmesi sebebi ile 31.000 TL fazla fatura kesilmiş olduğunu tespit ederek kendilerini uyardık. Cevap bile vermediler. Genelde böyle durumlarda işletmeler hatalarının üst yönetime yansıyacağı sebebi ile bizim tespitlerimizi hasır altı ederler. Dolayısı ile iletişime geçtiğimiz şirketlerde çoğunlukla üst düzey yöneticiler ile iletişim kurmaya çalışırız.
Bir başka konu ise +/- tüketim yüklemesidir. Bu bölüm çoğu zaman işletmelerin gözünden kaçar. Danışmanlığını yaptığımız bir şirketin faturasına 80.000 TL ek tüketim yüklemesi yapmışlardı. Yine bir başka şirketin faturasına 15.000 TL ek tüketim yüklemesi yapmışlardı. Bu sıklıkla karşılaşan bir durumdur. Faturanıza dikkat etmediğinizde bu gibi mağduriyetler yaşarsınız.
Ayrıca fatura üzerindeki tüketim miktarı ile fiiliyatta yaptığınız tüketimler eşleşiyor mu? Acaba fatura üzerindeki gerçekten tükettiğiniz miktar mıdır? Elektrik şirketinin tükettiğinizi söylediği miktarın sizin tarafınızdan da kontrol edilmesi gerekir. Bu konuda da sıklıkla hatalar yaşanmaktadır. Ancak çok büyük faturalar gelmedikten sonra bu gibi hatalar aboneler tarafından tespit edilemez. Örn. ayda yaklaşık 60.000 TL fatura ödeyen bir işletmeye 2 Milyon TL elektrik faturası gönderildi. İtiraz edildiği zaman ise “Hata Yoktur” cevabı aldık. Yine 1.500 TL fatura gelen bir aboneliğe 757.000 TL fatura geldi. Bu kadar büyük fark olduğu zaman rahatlıkla bunu fark edersiniz. Ancak 30.000 TL gelen faturanız 35.000 TL geldiğinde çoğunlukla bu gözden kaçar. Daha çok yeni 202.000 TL fatura gelen bir işletmenin faturası müdahalemiz ile 74.000 TL’ye düşürülmüştür.
Sonuç
Ticari işletmelerde elektrik hizmeti, bu işletmelerin satın alma yaptıklarında sağladıkları avantaj kadar satış sonrası aşamada meydana gelen süreçler ile desteklenmelidir. Herkes belli oranda belli konularda bilgi sahibi olabilir. Ancak bilinmelidir ki elektrik piyasası ve bu piyasaya bağlı işlemler dışarıdan seyrederek takip edilecek sektörler değildir. Eğer piyasa işlemleri için özel bir eğitim almadıysanız veya bu konudaki mevzuata yoğunlaşmadıysanız detaylara hakim olamayabilirsiniz. Gerçekten bilmediğiniz konularda yorum yapmanız, yapılan işleri basitleştirmeniz şirketinize avantaj sağlamadığı gibi maliyetlerinizi arttıracaktır. Ayrıca sizin bilmediğiniz birşey için hiç yokmuş gibi bir davranış içine girmenizde doğru bir yaklaşım olmayacaktır.