Son dönemde elektrik piyasasındaki gelişmeler sonucunda canı yanan lisans sahibi elektrik şirketlerinin çoğu 2017 yılı itibari ile verdiklerin tekliflerin birçoğunda YEKDEM’i tüketicinin üstlenmesini talep ederek teklif düzenlemektedir. Dolayısı ile bu tarz tekliflerin tüketici tarafından olumlu/olumsuz yanlarını konuşacağız. Her zaman belirttiğim üzere ben yazılarımı elektrik piyasası çalışanları okusun diye değil, elektrik tedariki işi sorumluluk alanına giren, bu konuları merak eden ve daha çok kullanıcı tarafında olan kişiler için yazıyorum. Dolayısı ile çok teknik yazıldığında uzman olmayan kişiler tarafından anlaşılması olduka güç olmaktadır. Bu sebeple olabildiğince basite indirgeyerek yazamaya çalıştım.YEKDEM’e dahil olan santral sayısı ve kapasitenin ne denli önemli olduğunu, döviz kurundan nasıl etkilendiğini, piyasa fiyatlarındaki dalgalanmalara göre katılımcı sayısı değişebilen bu kapasitenin verimsiz bir üretim yaptığını ve piyasa faaliyetlerinin de düzenli olmadığını, piyasa oyuncuları için “öngörülemeyen zor bir maliyet” oluşturduğunu önceki yazılarımda belirtmiştim.
2017 ilk çeyreği neredeyse biterken elektrik abonelerine verilen satış tekliflerinin neredeyse %90’ında YEKDEM’in hariç tutulduğunu görmekteyiz. Şartlar lisans sahibi şirketleri buna sürüklemiş olabilir ve bunu anlayış ile karşılayabilirim. Ancak 2017 yıl ortalaması 45-50 TL beklenirken abonelere aktarılan bilgilerin çarpıtıldığını görüyoruz. Abonelere Yekdem yıllık ortalamasını abonelere 5 TL/MW diyende var 30 TL/MW diyende var. Ben şahsen bu yaklaşımları iyi niyetten uzak ve tüketicinin bilgisizliğinden fayda sağlamaya çalışmak olarak yorumluyorum.
Bazı YEKDEM’li Fiyat Teklifleri Nasıldır?
Bu tarz tekliflerde aktif enerji bedeli yine sabit ya da tarifeye endeksli olarak sunulurken YEKDEM Bedelini ya bir referans fiyatın üstünü aboneye yüklerken ( ÖRN: YEKDEM’i 5 TL’ye kadar Tedarikçi karşılar; bunun üzerinde çıkanları Tüketici üstlenir) bazı tekliflerde YEKDEM Bedelinin tamamı tüketiciye yansıtır. YEKDEM’i fatura üzerinde görmeniz haricinde hiçbir değişiklik yoktur. Genelde aboneler çok yüksek indirim aldıklarını sanarlar. Çünkü indirim, aktif enerji üzerinden hesaplanır. Ancak bu hesaplamada YEKDEM’i eklemeyi unuturlar. Bunu yaptığınızda bu tekliflerin çoğu kabul edilecek cazibede olmazlar. Dolayısı ile YEKDEM’li elektrik tedarik eden müthiş bir anlaşma görmedim. Bu şekilde yapılan satışların %95’i Tedarikçi faydasına olur.
Bazı YEKDEM’li Fiyat Teklifleri Neden İyi Niyetten Uzak?
Lisans sahibi elektrik şirketlerinin birçoğu bu şekilde teklif vermeye başladılar diye söylemiştik. Bu şirketlerden bazılarının sözleşmesinde şöyle ifadeler vardır. “5 TL’ye kadar olan YEKDEM tedarikçi tarafından karşılanırken üstü Tüketiciye ait olacaktır.” Geçen sene YEKDEM ortalaması yaklaşık 25 TL çıktı. Şimdi size satış yaparken 5 TL diyen tedarikçinize sormaz mısınız?” Bu nasıl iş diye?” Bu yanlış tahmin değildir. Geçen sene hiçbir lisan sahibi elektrik şirketi YEKDEM maliyetini 5 TL almadı. Ancak satış aşamasında böyle söyleyerek elektrik sattılar ki buna en iyi örneği SEPAŞ olarak verebiliriz. Ayrıca her ay açıklanan YEKDEM bedelini son faturaya kadar yansıtmadan devam ederler ve sözleşme bitişindeki son ay tamamını tek bir faturada gönderirler. O aşamadan sonra ne olacağını pek umursamazlar. Ne de olsa bir sene boyunca size elektriği satmıştır. Tedarik sürecinin son ayı büyük ihtimalle bir yıl için yaptığınız bütün avantajı geri ödeyeceğiniz gibi bir de eksiye düşeceksiniz demektir.
Herkes böyle yapmayabiliyor. Her ay faturasında gösterende var. Ayrıca faturada gösterince fon (TRT Payı, Enerji Fonu ve BTV) tahsilatıda yapıyorlar. Bu tartışmalı bir konudur. Bence fon tahsilatı yapılmaması gerekir. Çünkü bir gelir değildir. Herhangi bir kurum ya da kuruluşun cirosuna etki etmez. Üstelik devlet tarafından verilen bir teşviğin tüketiciye ödetilmesidir. Bence bu bir teşvikse devlet tarafından verilmelidir. Başkasının parasını çok daha kolay harcarsınız. Kendi paranız olunca eskisi kadar cömert olmayabilirsiniz. Zaten mekanizmanın işleyişi konusunda yıllardır bitmek tükenmeyen tartışmalar yok mudur? Ödenen paraların elektrik piyasasının yapısını nasıl bozduğunu hep beraber görmüyor muyuz? Bu kısmı anlayamayan bir kesim insan var. Onlara söylemek isteriz ki biz yenilenebilir enerji kaynaklarından üretim yapan santraller desteklenmesin demiyoruz. Elbette ödensin ama bu işi sağlam bir sistematiğe ve hakkaniyetli hesaplamarla yapılsın. Belkide YEKDEM Maliyetlerini EPDK referans fiyat olarak ilan etmeli. Böylelikle en azından tüketicinin yanıltılmasının önüne geçilebilir.
Bu Seneki YEKDEM’li Teklifler Nasıl?
Bu sene firmaların çoğu elektrik abonelerine YEKDEM’i 30TL/MW alırız üstünü siz ödersiniz diyor. Demek ki şirketlerin 2017 YEKDEM ortalamasını “30TL/MW” olarak hesaplamışlar diye düşünürseniz çok iyi niyetli olduğunuzu söyleyebilirim. Böyle bir teklifte size bu teklifi veren şirkete “2017 yıllık YEKDEM ortalamasını kaç alıyorsunuz?” diye sormalısınız. Bu yetmek teklif topladığınız üç-beş şirketede sorun. Aynı şeyi üç ayrı şirket söylemiyorsa inanmayın. 2017 yıllık YEKDEM ortalamasını 30 TL/MW olarak alan şirket var mıdır bilemiyorum ama eğer öyleyse bile büyük zarar edeceği aşikardır. 2017 yılında beklenen YEKDEM ortalaması genelde 45 TL/MW ile 50 TL/MW olarak bekleniyor. Bu detayı biliyorsanız elektrik satmaya gelen kişinin niyetinide anlayabilirsiniz.
Peki Ne Tüketici Olarak Ne Yapmalıyız?
Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliğinde yazdığına göre YEKDEM piyasa katılımcısının maliyetidir. Yani bu bedeli lisans sahibi elektrik şirketleri öder. Aslında ceplerinden çıkmaz; satış maliyetine eklenir. Yani diyelim ki baz fiyat 0,160 kr ise ve YEKDEM maliyetini 50 kr/ KW alırsanız satış fiyatınız 0,210 kuruş olur. Ulusal tarife ile kıyasladığınızda pek mantıklı bir teklif sayılmaz.
Eğer böyle bir niyetiniz varsa bence en mantıklısı SPOT üzerinden alması, YEKDEM hariç tekliflere göre risk çok daha düşük olacaktır. Ancak bu tekliflerde her işletme için uygun olmayabilir. Eğer bu konulardan anlamıyorsanız ve bir danışmanlık desteğide almıyorsanız eski usulleri hiç bozmayın derim.